Güney Afrika’nın İsrail’e karşı UAD davası nasıl işleyecek?

Filistin yanlısı kampanyacılar, Dünya Mahkemesinin İsrail’in Gazze’deki yıkıcı askeri harekâtını durdurabileceğini umut ederken, Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı soykırım davasıyla ilgili iki günlük halka açık duruşmalar Perşembe günü Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) başlayacak.

Güney Afrika tarafından açılan dava, 7 Ekim’den bu yana yaklaşık 10 bini çocuk 23 binden fazla kişinin öldürüldüğü Gazze Şeridi’ndeki kuşatmayla ilgili olarak UAD’de ilk emsal teşkil ediyor.

Pretoria, 29 Aralık’ta yaptığı başvuruda İsrail’i, hem Güney Afrika’nın hem de İsrail’in taraf olduğu 1948 BM Soykırım Sözleşmesi’ne aykırı olarak soykırım yapmakla suçluyor. Anlaşmaya taraf ülkeler suçu önleme ve durdurma konusunda kolektif haklara sahiptir.

Başta çocuklar olmak üzere çok sayıda sivilin öldürülmesi; Filistinlilerin toplu olarak sınır dışı edilmesi, yerlerinden edilmesi ve evlerinin yıkılması; Güney Afrika, bazı İsrailli yetkililerin Filistinlileri toplu olarak cezalandırılacak alt-insanlar olarak tasvir eden kışkırtıcı açıklamalarının hepsinin soykırım teşkil ettiğini ve niyet kanıtı gösterdiğini iddia ediyor.

Davada ayrıca gıda ablukası ve hamile kadınlara ve bebeklere yönelik temel sağlık hizmetlerinin yok edilmesi de Tel Aviv’in “onları iyileştirmeyi amaçlayan önlemleri” olarak sıralanıyor. [Palestinians] grup olarak yıkım”.

Yardım kuruluşlarının artan açlığın ortasında kıtlık riski konusunda uyarıda bulunmasıyla, 7 Ekim’den bu yana Gazze’deki 2,3 milyon insanın yüzde 85’inden fazlası yerinden edildi. 365 kilometrekarelik (141 mil kare) yerleşim alanı 2007’den bu yana zaten İsrail ablukası altında.

İsrail bu iddiaları reddediyor ve kendisini savunacağına söz veriyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde farklı bir organ olan ayrı bir dava sürüyor. ICC’nin ceza davalarında bireyleri yargıladığı durumlarda, ICJ devletler arasındaki hukuki anlaşmazlıklara odaklanmaktadır.

İşte ICJ’den beklenebilecekler:

Davanın önemli tarihleri ​​neler?

İsrail’e karşı açılan davanın ilk kısmı 11 Ocak 2024’te başlayacak ve Güney Afrika’nın UAD’den İsrail ordusunun acilen Gazze’den çekilmesi ve İsrail’in sivillere yönelik gelişigüzel bombalamayı durdurması yönündeki özel acil durum talebine odaklanacak.

Bu alışılmadık bir durum değil. UAD kurallarına göre, taraflardan birinin, Gazze’de olduğu gibi, başvurunun temelini oluşturan ihlallerin hala devam ettiğine inanması durumunda ülkeler, dava tam olarak başlamadan önce geçici tedbirlerin uygulamaya konmasını talep edebiliyor.

Onaylanması halinde UAD haftalar içinde bir emir yayınlayabilir. Ukrayna v Rusya davasında UAD, Kiev’in Moskova’nın işgaline karşı acil emir talebine üç haftadan kısa bir süre içinde yanıt verdi. Mahkeme, 16 Mart 2022’de Rusya’nın “askeri operasyonları derhal askıya almasına” karar vermişti.

Ancak Dublin Trinity College’dan Profesör Michael Becker, Güney Afrika davasının özelliklerine değinerek, bu davanın mahkeme için zor olabileceğini söylüyor.

“Ukrayna örneği farklı çünkü iki taraf da çatışmaya karışan iki taraftı. Hamas davanın tarafı değil ve UAD, Hamas’tan aynısını isteyemediği halde İsrail’in eylemlerini durdurması gerektiğini söylemekte isteksiz olabilir” dedi ve mahkemenin bunun yerine Tel Aviv’den bir belge göstermesini isteyebileceğini de sözlerine ekledi. çok daha fazla kısıtlama.

Mahkemenin İsrail’in Gazze’de soykırım yapıp yapmadığını belirleyen tam kararının ortaya çıkması muhtemelen yıllar alacak. Gambiya’nın, Rohingya mültecilerine yönelik askeri müdahalesi nedeniyle Myanmar’a karşı 2019’da açtığı bir dava, örneğin başlamasının üzerinden dört yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen halen yargılanıyor.

UAD davalara nasıl karar veriyor?

ICJ, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA) ve BM Güvenlik Konseyi’nde ayrı ayrı, eş zamanlı seçimlerle dokuz yıllık dönemler için atanan 15 yargıçtan oluşur.

Herhangi bir ülke aday önerebilir ancak bir ülkeden iki yargıç gelmemelidir. Şu anda kurulda Fransa, Slovakya, Somali ve Hindistan da dahil olmak üzere dünyanın her yerinden yargıçlar yer alıyor.

Bir başkan ve başkan yardımcısını atamak için yargıçlar gizli oylama yapar. ABD Başkanı Joan E Donoghue şu anda Rusya Başkan Yardımcısı Kirill Gevorgian ile birlikte UAD’ye liderlik ediyor. Her ikisinin de süreleri şubat ayında doluyor.

ICJ yargıçları tarafsız olmalı ve ülkelerinin uzantısı gibi davranmamalıdır. Geçmişte hakimler kendi ülkelerinin politikaları doğrultusunda oy kullanıyorlardı. 2022’de kurul, Rusya’nın Ukrayna’dan çıkarılması kararı lehinde oy kullandığında, karara karşı oy kullanan yalnızca Rusya ve Çin’den yargıçlar oldu.

Yine de eski bir UAD çalışanı olan Becker, bunun istisna olduğunu söyledi. “Devletlerin kararlar üzerinde etkisinin olduğu fikrini reddediyorum. ICJ yargıçları bağımsız aktörlerdir” dedi.

İsrail ve Güney Afrika, ikisi de temsil edilmediği için heyete katılmak üzere birer “özel” yargıç atayabilir. Eski Yüksek Mahkeme baş yargıcı ve Holokost’tan sağ kurtulan Aharon Barak İsrail’in tercihi. Barak, yüksek mahkemedeki görevi sırasında İsrail’in Filistin’deki işgalini “meşrulaştırmakla” suçlandı. Güney Afrika atandı Dikgang Mosenekeeski bir başkan yardımcısı yargıç.

Uluslararası Adalet Divanı Tüzüğü’nün 31. maddesinin 2. ve 3. paragrafları uyarınca, bir taraf Devlet (#Güney Afrika🇿🇦) daha önce bir davaya #ICJ Kurulda kendi uyruğundan bir yargıç bulunmayan bir kişi, söz konusu davada geçici yargıç olarak görev yapmak üzere bir kişiyi seçebilir.…

— Clayson Monyela (@ClaysonMonyela) 5 Ocak 2024

Bu haftaki ön elemelerde UAD, davada yargı yetkisine sahip olup olmadığına karar verecek. Tipik olarak yargı yetkisi, ilgili devletlerin mahkemenin yetkisini tanıdıklarını beyan etmeleri veya ülkelerin bir anlaşmaya taraf olması durumunda kurulur. Güney Afrika ve İsrail, Holokost’tan sonra 1948’de hazırlanan Soykırım Sözleşmesi’ne taraftır ve dolayısıyla UAD’nin bu sözleşmeye ilişkin yorumlarına tabidir.

Açık olmalı, ancak İsrail’in bu davada UAD’nin yargı yetkisine itiraz edip etmeyeceğini söylemek için henüz çok erken, tıpkı Rusya’nın Ukrayna davasında yaptığı gibi – Moskova’nın Soykırım Sözleşmesine taraf olmasına rağmen. Becker, kaybeden tarafların bu tartışmayı son çare olarak kullanma eğiliminde olduğunu söyledi.

Güney Afrika ve İsrail mahkemede nasıl temsil edilecek?

Ülkeler, genellikle üst düzey hukuk müşavirlerinin veya tanınmış hukuk profesörlerinin yer aldığı “Özel Temsilciler” ekipleri atar. İsrail, ekibine İngiliz avukat Malcolm Shaw’u seçti. Uluslararası hukuk profesörü John Dugard, Güney Afrika ekibine liderlik edecek.

11 Ocak’ta yapılacak acil durum kararına ilişkin duruşmada iki ekip, argümanlarını tüm kürsüye sunacak. 17 yargıcın tamamı, her iki tarafın argümanlarını dinlemek üzere UAD’deki Büyük Adalet Salonu’nun başında oturacak. Temsilcilere yöneltilen soruların, olağan mahkeme duruşmalarında olduğu gibi anında yanıtlanması gerekmiyor ve daha sonraki bir tarihte yazılı olarak sunulabilir. Her zamanki davada olduğu gibi tanık da olmayacak.

Geçici duruşma birkaç hafta içinde sonuçlanacak olsa da, İsrail’in Güney Afrika’nın iddia ettiği gibi soykırım yapmaktan gerçekten suçlu olup olmadığını belirleyecek asıl davanın açılması zaman alacak. Lahey merkezli mahkeme, her iki tarafa da daha ayrıntılı argümanlar oluşturup sunmaları için süre verecek. Bunu birden fazla duruşma takip edecek. Daha sonra jüri üyeleri oylama yapacak ve ardından nihai karar açıklanacak.

Nihai karar neye benzeyebilir?

Yargıçların nasıl oy vereceğini veya cezanın ne şekilde olabileceğini tahmin etmek zor. Ancak aylarca süren görüşmelerin sonunda çoğunluk İsrail’in uluslararası hukuku ihlal ettiğini tespit ederse Tel Aviv, UAD’nin kararına göre hareket etmek zorunda kalacak.

ICJ’nin kararları yasal olarak bağlayıcıdır ve temyiz edilemez. Ancak bir sorun var: Mahkemenin gerçek bir uygulama yetkisi yok.

Bu Güney Afrika için bir sorun olabilir. Becker, “Olumsuz bir kararın uyum sağlamaması yönünde gerçek bir risk var” dedi.

İsrail’in buna uymaması durumunda Güney Afrika, yaptırım için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurabilir. Ancak İsrail’in bir numaralı destekçisi olan ABD’nin daimi üye olarak veto yetkisi var. Washington, bu savaşta birçok kez yaptığı gibi, İsrail’i cezadan koruyabilir. ABD, 1945’ten bu yana İsrail-Filistin çatışmasıyla ilgili 36 BMGK karar tasarısından 34’ünü veto etti.

Washington merkezli Tahrir Orta Doğu Politikası Enstitüsü direktörü Mai El-Sadany, “UAD’nin verdiği karar hakkında daha az, sürecin kendisi hakkında daha fazla düşünmenin önemli olmasının nedenlerinden biri de bu” dedi.

Kendisi, davanın başlı başına İsrail’e savaşı durdurması için daha fazla uluslararası baskı uygulanması açısından daha yararlı olabileceğini söyledi.

“[It] Mağdurların deneyimlerinin belgelenmesi, faillerin isimlendirilmesi ve utandırılması ya da uluslararası bir emsal teşkil edilmesi gibi farklı bir biçimde hesap verebilirlik açısından önemli etkileri olabilir” diye Al Jazeera’ye söyledi.

Başka ülkeler müdahale edecek mi?

Diğer ülkeler yasal olarak İsrail ya da Güney Afrika lehine müdahale edebiliyor, ancak henüz hiçbiri bunu yapmadı. Ukrayna v Rusya davasında, Avrupa Birliği’nin tamamı (Macaristan hariç) dahil olmak üzere rekor sayıda 32 ülke Ukrayna’yı desteklemek için müdahale etti.

Trinity College’dan Becker, siyasi bir dayanışma gösterisi olarak görülse de, müdahalelerin aslında işleri karmaşık hale getirebileceğini söyledi.

“Devlet dayanışma göstermek istediği için müdahale ediyorsa bunun hukuki açıdan hiçbir faydası olmaz” dedi. “Olacak olan şu ki, süreci yavaşlatabilirler ve UAD için lojistik zorluklara neden olabilirler. Destek vermek isteyen herkesin ilk başvuruda Güney Afrika’ya katılması gerekirdi.”

Birden fazla ülke tarafından açılan davalar, mahkemenin hepsiyle ilgilenmek zorunda kalması nedeniyle davayı yavaşlatabilirdi. Eğer bir ülke Güney Afrika’ya başvurmuş olsaydı, bu ayrı bir dava değil, tek bir süreç olacaktı.

Uzmanlar bunun yerine ülkelerin veya kuruluşların her iki tarafı da destekleyen siyasi açıklamalarda bulunabileceğini söylüyor. Zaten Malezya, Türkiye, Bolivya ve diğer birçok ülke Pretoria’nın davayı açmasını desteklediklerini açıkladı.

ABD de birçok açıklamasında İsrail’i savundu.