‘Rusya konusunda saftım’: Orta Asyalılar Ukrayna savaşında

Kiev, Ukrayna – Serik Talipzhanov artık Rusya’yı sevmiyor.

32 yaşındaki banka kasiyeri, Kazakistan’ın eski başkenti ve eski Sovyet Orta Asya’sının finans merkezi Almatı’da yaşıyor.

Şehir hala büyük ölçüde Rusça konuşuluyor ve etnik Kazak atalarının birkaç neslinin adını verebilen Talipzhanov, Rusçayı anadili olarak görüyor.

Ancak Kazakistan’ın eski emperyal efendisi ve yumuşak güç feneri hakkındaki görüşü, çoğunlukla Rus askerlerinin Ukrayna’da işlediği geniş çapta belgelenmiş zulüm nedeniyle geçen yıl ideolojik bir U dönüşüne uğradı.

El Cezire’ye telefonla “Rusya konusunda çok saftım” dedi. “Her zaman orada siyasi olarak işler kötüye gitse bile kültürlerinin bunu telafi ettiğini düşünmüşümdür.”

Ama o ve onun gibi düşünen Kazaklar hala azınlıkta.

Büyük ölçüde olumlu

Orta Asyalıların Rusya hakkında ne düşündüğüne dair kamuoyu yoklamaları nadirdir.

Sonuncusu Eylül ayında bölgesel bir araştırma grubu olan Orta Asya Barometresi tarafından yalnızca Kazakistan ve komşu Kırgızistan’da gerçekleştirildi.

Ankete göre, Kazakların yalnızca yüzde 28’i savaşı başlatmakla Rusya’yı suçlarken, yüzde 19’u Ukrayna’nın sorumlu olduğunu ve 10 katılımcıdan birinin sorumluluğu her iki ülkenin de paylaştığını söyledi.

Kazakların yüzde 87’si Rusya’ya karşı hala “çok” veya “biraz” olumlu bir tutum sergiliyor ve yalnızca yüzde 8’i bu konuda olumsuz düşünüyor.

Benzer şekilde, ankete katılanların yüzde 88’i Rusya ile daha yakın ekonomik bağlar geliştirilmesini desteklerken, yüzde 6’dan az bir oranda karşı çıkıyor.

Berlin merkezli bir düşünce kuruluşu olan Carnegie Politika’da analist olan Temur Umarov, “Rusya’ya yönelik tutum hala büyük ölçüde olumlu” dedi.

Ancak genç Kazaklar en büyük şüpheciler, dedi.

Al Jazeera’ya verdiği demeçte, “Ankete katılanlar ne kadar gençse, Rusya’ya karşı tutumları o kadar kötü” çünkü bağımsız ve çeşitli çevrimiçi medyaya erişimleri var.

Ayılmayı sağlayan bir başka faktör de, Rus siyasi şahsiyetlerinin, hatırı sayılır bir etnik Rus azınlığa sahip kuzey Kazak bölgelerini ilhak etme yönündeki düzenli tehditleridir.

İşte bu noktada, Kazakistan’daki ekonomik nüfuzu şimdiden Moskova’yı geride bırakmış olan Pekin devreye girdi.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Eylül ayında Kazakistan’ın başkenti Astana’ya yaptığı ziyarette Kazakistan’ın toprak bütünlüğünü ve egemenliğini koruma sözü verdi.

“Uluslararası durum nasıl değişirse değişsin, Kazakistan’ın bağımsızlığını, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumasını kararlılıkla desteklemeye devam edeceğiz, istikrar ve kalkınmayı sağlamak için devam eden reformlarınızı kesin olarak destekleyeceğiz ve herhangi bir gücün Kazakistan’ın içişlerine müdahalesine kategorik olarak karşı çıkacağız.” senin ülken,” dediği aktarıldı Xi.

Orta Asyalı bir analiste göre, Çin’in desteği, Kazakistan Devlet Başkanı Kassym-Jomart Tokayev’in Moskova’dan biraz uzaklaşması anlamına geliyordu.

Londra merkezli bir grup olan Orta Asya Durum Tespiti başkanı Alisher Ilkhamov Al Jazeera’ya “Ancak Rusya’nın Orta Asya bölgesindeki nüfuzu hafife alınmamalı” dedi.

Bununla birlikte, Moskova askeri ve diplomatik olarak Ukrayna’da meşgul olduğundan, diğer güçler 60 milyondan fazla insanın yaşadığı ve çoğunluğu Müslüman olan Orta Asya’da hakimiyet için rekabet ediyor.

İlkhamov, “Jeopolitik bir boşluk ortaya çıktı, Çin – ve bir dereceye kadar Türkiye – onu doldurmak için koştu” dedi.

Çin, özellikle yüzyıllar önce bölgeyi çapraz olarak kateden Büyük İpek Yolu’nu yeniden canlandırmak için Yol ve Kuşak girişimini başlattıktan sonra bölgeye on milyarlarca yatırım yaptı.

Eylül ayında Çinli lider Xi, bir güvenlik zirvesine katılmak için Özbekistan’a da gitti ve Taşkent ile 16 milyar dolar değerinde anlaşmalar imzaladı.

Moskova yetişmeye çalışıyor, ancak Batı yaptırımları ve baskısı Rus şirketlerini bölgedeki yatırım nişlerini daraltmaya zorluyor.

Analist Umarov, “Gelecekte Orta Asya ülkelerinde Rus yatırımları olursa, bunlar çoğunlukla enerji olmak üzere çok dar alanlarda yoğunlaşacak” dedi.

Bir zamanlar SSCB’nin en yüksek doğum oranlarına sahip olan bölgede artan nüfus ve kömürden doğal gaza yavaş geçiş nedeniyle, enerji projelerinin Rus yatırımlarının çoğunu çekmesinin muhtemel olduğunu söyledi.

‘Beyni yıkanmış’

Kalan dört Orta Asya taraftarı hala Moskova yanlısı görünüyor.

Rusya ile bir sınır paylaşmıyorlar ve milyonlarca Özbek, Kırgız ve Tacik işçi göçmen iş aramak için kuzeye akın ederken, paraları anavatanlarının ekonomilerini ayakta tutuyor.

Yalnızca, sakinlerinin Rusya’yı ziyaret etmek için zor izin alması gereken münzevi bir ülke olan Türkmenistan, Rusya üzerinden Türkmen doğal gaz ihracatı konusundaki tartışmalar arasında izole durumda.

Ve en önemlisi, Orta Asya hükümetleri hala Kremlin tarafından yönetilen televizyon ağlarının yayınlarına izin verirken, yerel medya kuruluşları ideolojik bir alternatif sunamıyor.

Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te ikamet eden bir kişi, Al Jazeera’ya adının açıklanmaması koşuluyla “İnsanların nasıl beyinlerinin yıkanabileceğini anlayamıyorum” dedi.

Annesi Rus haberlerini ve televizyon programlarını izliyor ve hararetle savaşı destekliyor.

“Sabrım tükendi, annemle tartışmak faydasız. Ve başka annem olmadığı için savaş hakkında sessiz kalıyoruz” dedi.

Rusya’ya aşık olmak

Kazak banka kasiyeri Talibzhanov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i ve politikalarını ve Moskova’nın Kazakistan siyaseti ve ekonomisi üzerindeki etkisini hiçbir zaman sevmedi.

Ancak Rus rock ve klasik müziğini seviyordu ve cep telefonunda Arthur Clarke ve Ray Bradbury gibi ABD’li yazarların bilimkurgu romanları da dahil olmak üzere yüzlerce Rusça kitap bulunuyor.

Hâlâ Rusça seslendirmeli Western filmleri ve televizyon dizileri indiriyor ve bazı çocukluk arkadaşlarının kariyer yapıp aile kurduğu Moskova’ya yaptığı ziyaretleri nostaljik hissediyor.

Ancak Nisan ayında, Ukrayna’nın başkenti Kiev’in dışındaki bir banliyö olan ve birkaç haftadır işgal altında olan Bucha’da sivillerin öldürülmesiyle ilgili haberleri okumaya başladı.

İlk başta onlara inanamadı, ancak sokaklarda yatan cesetlerin fotoğrafları ve videoları ve hayatta kalanlardan ve Ukraynalı yetkililerden toplanan kanıtlar, onu Putin’in bir “canavar” olduğuna ikna etti.

Talipzhanov, “Ya tüm bu savaş suçlarının olmasını emretti ya da bunların olmasını engelleyemeyecek kadar zayıf.” dedi.

Karısı Zhanna kabul etti.

29 yaşındaki anaokulu öğretmeni El Cezire’ye “Büyük Rus kardeşe inanarak büyüdük” dedi.

“Bugünlerde Rusya bizi işgal ederse Kazak kadınlarına ne olacağını hayal bile edemiyorum” dedi.

Ancak fikir değiştirmeleri, her Rus’u kötüledikleri anlamına gelmez.

Aralık ayında, Serik’in 2015’te güneybatı Rusya’nın Orenburg kentine taşınan etnik bir Rus olan eski sınıf arkadaşını ağırladılar.

Arkadaş bir Rus pasaportu aldı, ancak Putin’in Ukrayna’da kaybedilen insan gücünü yenilemek için geçen yıl ilan ettiği “kısmi seferberlik”ten korkarak kaçtı.

Talipzhanov, “Burada bir iş ve kalacak bir yer buldu, ancak flört sahnesi şu ana kadar o kadar iyi değil” dedi. “Genç bayanlara Rusya’da yaşadığını söylemeyi bırakmalı.”