Milei, toplumsal gerilimler yükselirken bile radikal kemer sıkma gündemini hayata geçirmek için düşman yasa koyucuların üstesinden gelmeye çalışıyor.
Onlarca yıldır devam eden mali kriz nedeniyle hayal kırıklığına uğrayan Arjantinli seçmenler, geçtiğimiz Kasım ayında Javier Milei’yi başkan seçerek anketörleri şaşırttı. Ülkenin zor durumdaki ekonomisini düzeltmek için acı verici bir şok terapisi vaat eden ve 100 gündür görevde olan aşırı sağcı özgürlükçü, erken dönemde bazı başarılar elde etse de, reformlarının en geniş kapsamlı kısımlarını uygulamakta zorlandı.
Artan sosyal gerilimlerin ortasında başkan, radikal kemer sıkma gündemini hayata geçirmek için düşman yasa yapıcıların üstesinden gelmeye çalışıyor.
Milei seçildikten saatler sonra, “Arjantin’in kritik bir durumda olduğunu anlamanızı istiyorum” dedi. “Ülkemizin ihtiyaç duyduğu değişiklikler çok ciddi. Kademeli bir yaklaşıma yer yok.”
Milei göreve geldiğinde enflasyon yüzde 143’te, yoksulluk yüzde 40’ta seyrediyordu ve hükümetin dış alacaklılara 110 milyar dolar borcu vardı. Onun seçilmesi kısmen, 1983’ten bu yana Arjantin’de siyasete hakim olan iktidardaki Peronist düzenin azarlanmasıydı.
Göreve başlamasından günler sonra, eski TV yorumcusu radikal planını uygulamaya başladı: Pesoyu yüzde 50 oranında devalüe etti, akaryakıta yönelik devlet sübvansiyonlarını kesti ve bakanlık sayısını yarıya indirdi.
Milei, kampanya döneminde ekonomiyi dolarize etme ve merkez bankasını lağvetme yönündeki vaatlerine geri dönse de, ilk hamleleri Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından memnuniyetle karşılandı. Ocak ayında IMF, 4,7 milyar dolarlık kredi dağıtarak desteğinin sinyalini verdi.
Arjantin’in aşırı sağa eğilimi mali piyasaları da canlandırdı. Milei’nin seçilmesinin hemen ardından, Arjantin’in 2041 vadesi dolan uluslararası tahvilleri yüzde 7 oranında arttı. Artan tahvil fiyatları genellikle yatırımcıların bir ülkenin ekonomi politikalarına olan güveninin arttığını yansıtır.
Bu arada eleştirmenler, Başkan Milei’nin geniş tabanlı kemer sıkma programının kitlesel işsizliği tetikleyebileceğinden ve ekonomiyi öngörülemeyen ve potansiyel olarak çalkantılı bir geleceğe sürükleyebileceğinden korkuyor.
Acil durum kararnamesi
20 Aralık’ta Milei, önceki hafta yaptığı kuralsızlaştırma hamlesini güçlendirmeyi amaçlayan bir acil durum kararnamesi yayınladı.
Yalnızca “istisnai koşullar” altında kullanılabilecek olan yetki, Milei’nin, partisi La Libertad Avanza’nın 257 sandalyeden yalnızca 38’ine (ve Senato’daki 72 sandalyenin yedisine) sahip olduğu Kongre’yi bypass etmesine izin veriyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde olduğu gibi mevzuat alt meclisten üst meclise doğru ilerlemektedir.
Kararname, aralarında havayolu şirketlerinin, medya şirketlerinin ve enerji grubu YPF’nin de bulunduğu ülkenin kamuya ait işletmelerinin özelleştirilmesi amacıyla 366 yasayı değiştirdi veya iptal etti. Tedbirler aynı zamanda sağlık, konut ve arazi mülkiyeti ile ilgili düzenlemeleri de geri aldı.
Başka yerlerde ferman, diğer şeylerin yanı sıra, doğum izni ücretini ve kıdem tazminatını azaltarak işçilerin haklarını ortadan kaldırdı. Ayrıca şirketlerin grev eylemine katılan işçileri işten çıkarmasına da olanak tanıdı.
Kararname anında protestolara yol açtı ve Arjantin’in şemsiye sendikası Genel Çalışma Konfederasyonu’nun (CGT) itirazının ardından bir mahkeme Milei’nin işçi reformlarını askıya aldı. 30 Ocak’ta mahkeme Milei’nin reformlarının “anayasaya aykırı” olduğuna karar verdi.
Arjantin Merkez Bankası eski yetkilisi Matias Vernengo, “Bu hükümet için bir kayıptı” dedi. “İşgücü reformu Milei için büyük bir sorun.”
Daha sonra 14 Mart’ta Arjantin Senatosu, cumhurbaşkanına yeni bir darbe indirerek acil durum kararnamesini reddetme yönünde oy kullandı.
Birçok merkezci milletvekili, Milei’nin kuralsızlaştırma reformlarını Kongre’ye yasa tasarısı olarak sunması gerektiğini savundu. Planının hayatta kalması artık Arjantin’in alt meclisindeki muhalefet temsilcileriyle yapılacak müzakerelere bağlı.
Vernengo, “Kongreyi ikna edebileceğini sanmıyorum” dedi. “Halkın hoşgörüsü Milei’nin büyüme sağlayıp sağlayamayacağına bağlı olacağından bu sorunlu olacak. Devam etmesi için ihtiyaç duyduğu oksijen budur. Yasa koyucuların uyguladığı politikalara sahip olmak iyi görünmüyor.”
Reform tasarısı
Milei, acil durum kararnamesini açıklamasından günler sonra, 22 Aralık’ta, torba olarak bilinen bir reform yasa tasarısını Kongre’ye dağıttı. Bu yasa, başkanların etkileyemeyeceği dört temel politika alanında (vergi, ceza, seçim ve parti sistemi) değişiklikler önerdi. kararname.
Tasarı, açığı 2024 yılı sonuna kadar ortadan kaldırmayı amaçlayan harcama kesintilerinin yanı sıra Kongre’de orantılı temsilin de kaldırılmasını hedefliyordu. Ayrıca enerji ve maliye politikası gibi alanlarda yasama yetkisinin 2025 yılına kadar cumhurbaşkanına devredilmesi de teklif edildi.
Bazılarının iktidar gaspı olarak gördüğü önlemlere karşı, CGT’nin koordine ettiği Arjantinli işçiler genel greve gitti. Başkanın göreve başlamasından sadece 45 gün sonra gerçekleşen bu eylem, Arjantin tarihinde türünün en hızlı grev eylemiydi. Günlerce süren gergin tartışmaların ardından Kongre, 2 Şubat’ta torba yasa tasarısının sulandırılmış bir versiyonunu onaylayarak, mevzuatta daha fazla değişiklik yapılmasının planlandığı Senato’da belirleyici bir oylama yapılmasının önünü açtı.
Ancak temel tedbirlerin iktidar koalisyonu tarafından reddedilmesinin ardından müzakereler nihayet başarısızlıkla sonuçlandı. Güç durumdaki Milei, 6 Şubat’ta tasarıyı geri çekecek kadar ileri gitti ve günler öncesindeki oylamayı geçersiz kıldı.
Milei, Financial Times’a tasarısının “parçalandığını” görmek yerine, yeni bir paketle tekrar deneyeceği 2025 sonlarında yapılacak ara seçimlere kadar beklemeyi seçtiğini söyledi. Bu arada “kararnameyle yapabileceğimiz başka reformlar da var” [without Congress]”dedi.
BlueBay Asset Management’ta gelişmekte olan piyasalar borç stratejisti Graham Stock’a göre Milei, radikal kemer sıkma planını uygulamak için kongre onayının aksine yürütme yetkilerine güvenmeye hazır görünüyor.
“Yürütme organının, valileri müzakere masasına zorlamak için zaten kesilmiş olan illere yapılan ihtiyari transferler de dahil olmak üzere, bütçenin harcama kısmı üzerinde büyük bir kontrolü var” dedi.
Milei, bölge valilerini torba yasa tasarısını desteklememekle suçladı. Buna karşılık, eyalet liderlerinin toplu taşıma maliyetlerini düşük tutmak için kullandıkları sübvansiyonu keserek onları kemer sıkma politikasıyla vurdu.
Stock, El Cezire’ye, Milei’nin devlet temsilcileri üzerinde hatırı sayılır bir etkiye sahip olan Arjantin valileriyle mali çekişmeye girerek “şu anda kongre çoğunluğuna ulaşmak için farklı bir yol denediğini” söyledi.
Yine de Milei’nin, çoğu sadık Peronist olan ülkenin valileriyle tuhaf bir anlaşma yapma becerisine ilişkin sorular hâlâ devam ediyor. Stock’a göre, “Arjantin ekonomisinin başarılı bir şekilde istikrara kavuşturulması ve toparlanmasının bir yolu var, ancak bu dar bir yol”.
Analistler, hükümetin Arjantin’in 12 yıl aradan sonra ilk bütçe fazlasını 2024’ün başında vermesinin ardından şaşkınlık içinde kaldı. Bu, eyaletlere yapılan ödemelerin azaltılması, bütçelerin dondurulması ve sosyal harcamaların enflasyonla tam olarak eşleştirilmemesi yoluyla sağlandı.
Oyunu bekliyorum
Buenos Aires Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan Eduardo Barcesat’a göre Milei’nin valilere saldırma seçimi geri tepebilir. “Valilerle çatışmacı bir duruş sergileyerek Kongre’deki konumunu, özellikle de merkezci yasa koyuculara karşı daha da zayıflattı.”
Barcesat, önümüzdeki aylarda “başkanın politikaları etrafında desteği artırmayı umacağını” söyledi. “Şok terapisi başlar ve özellikle enflasyon konusunda sonuç verirse desteği artırabileceğine inanıyor” dedi. “Şu ana kadar bu, uzaktan bile başarılmadı.”
Enflasyon Şubat ayında yüzde 276’ya fırladı; bunun temel nedeni son dönemde Peso’daki değer kaybıydı. Diğer yerlerde yoksulluk oranı Ocak ayında yüzde 57,4 ile son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. İşçiler ve sendikalar arasında artan gerilim, son haftalarda çok sayıda grev ve protestoya yol açtı.
Eski merkez bankası yetkilisi Matias Vernengo’ya göre, “Milei, Arjantin halkıyla büyük bir kumar oynuyor. Yakın zamanda sonuç vermezse protestoların şiddete dönüşeceğini düşünüyorum. İşler çirkinleşebilir.”
