Dünya Mahkemesi’nin geçici tedbirleri İsrail için rahatlama, Filistinlilerin aklanması ya da her ikisinin de bir kısmını sunabilir.
Cuma günü, Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Güney Afrika’nın İsrail’i Gazze’de soykırım yapmakla suçlayarak dava açmasının ardından İsrail’e karşı acil veya geçici tedbirlere ilişkin kararını geçici bir kararla açıklayacak.
UAD’nin verebileceği olası kararlar ve bunların İsrail, Filistin ve ilgili müttefikleri için ne anlama gelebileceği hakkında bildiklerimizi burada bulabilirsiniz.
Güney Afrika’nın İsrail’e karşı davası nedir?
29 Aralık’ta Güney Afrika, İsrail’i Gazze’ye yaklaşık dört ay süren bombardımanı sırasında 1984 Soykırım Sözleşmesini ihlal etmekle suçlayan 84 sayfalık bir davayı UAD’ye sundu.
İsrail, soykırım iddialarını “büyük ölçüde çarpıtılmış” olarak reddetti ve meşru müdafaa amacıyla hareket ettiğini ve Filistinli sivilleri değil Hamas’ı hedef aldığını söyleyerek bunları “kan iftirası” olarak nitelendirdi.
11 ve 12 Ocak tarihlerinde UAD, Güney Afrika’nın davasını sunduğu ve ardından İsrail’in kendisini savunduğu duruşmalar gerçekleştirdi.
Mahkeme İsrail’in soykırım yapıp yapmadığını belirleyecek mi?
UAD, Cuma günü İsrail’in soykırım yapıp yapmadığına ilişkin temel soruyu ele almayacak. Şimdilik, soykırım konusunu tartışırken yalnızca yerel saatle 13:00’te (GMT 12:00) Gazze’de geçici veya acil tedbir kararı alıp alamayacağını ve bu tedbirlerin ne olacağını açıklayacak.
Uzmanlar, İsrail’in soykırım yapıp yapmadığını belirleyecek davanın geneline ilişkin kararın üç veya dört yıl kadar sürebileceğini söyledi.
Mahkemenin Cuma günü açıklayabileceği olası senaryolar şöyle:
Mahkeme davayı düşürebilir mi?
İsrail, Güney Afrika’nın UAD’nin iddialarına verdiği yanıtta, küresel mahkemenin dava üzerinde yargı yetkisine sahip olmadığını savundu.
Mahkeme, mahkemeye başvuruda bulunmadan önce, mahkemenin kendi kuralları gereği Güney Afrika’nın İsrail ile dava hakkında yeterince iletişim kurmadığını ileri sürdü.
İsrail temsilcisi, Güney Afrika’nın soykırım yaptığına dair bildirime yanıt vermesi için kendisine yalnızca birkaç gün verdiğini iddia etti. Tel Aviv’in diyalog fikrine açık olduğunu ancak Güney Afrika’nın önce tatil nedeniyle yazılı talebi reddettiğini, ardından da tartışmanın “anlamının olmadığı” yanıtını verdiğini söyledi.
UAD’nin kuralları, dilekçe veren ülkenin suçladığı ülkeyle arasında bir anlaşmazlık olduğunu ve mahkemeye başvurmadan önce bu sorunu çözmeye çalıştığını göstermesini gerektiriyor.
UAD Cuma günü davada yargı yetkisine sahip olmadığını duyurursa, Güney Afrika’nın yaptığı spesifik talepler önemsiz hale gelecek.
Güney Afrika hangi acil durum önlemlerini talep etti?
Güney Afrika, davayı açtığında UAD’den, mahkeme davayla ilgili kararını verene kadar Gazze’deki şiddetin durdurulması için bir dizi geçici önlem alınmasını talep etmişti; uzmanlar bunun yıllar sürebileceğini söylüyor.
Güney Afrika’nın taleplerinden bazıları şöyle:
- İsrail, Gazze’deki ve Gazze’ye yönelik askeri operasyonlarını askıya aldı.
- İsrail’in askeri örgütleri askeri operasyonları daha fazla artırmayacak.
- İsrail yeterli gıda, su, yakıt, barınma, hijyen ve sanitasyona erişime izin veriyor.
- İsrail, Gazze’deki Filistinlilerin yaşamının yok edilmesini önlüyor.
- İsrail, Güney Afrika’nın kendisine yönelik soykırım iddialarıyla ilgili kanıtları yok etmiyor ve bu kanıtların korunmasına yardımcı olacak bilgi toplama misyonları gibi uluslararası kuruluşların Gazze’ye erişimini engellemiyor.
UAD’nin hangi acil durum önlemlerini alması muhtemeldir?
Londra’daki Queen Mary Üniversitesi’nden uluslararası hukuk profesörü Neve Gordon, mahkemenin geçici tedbirler duyurması durumunda Al Jazeera’ye, bunların Güney Afrika’nın taleplerinin bir kısmını veya tamamını karşılayabileceğini veya mahkemenin kendisi tarafından belirlenen tamamen farklı geçici tedbirler emredebileceğini söyledi. .
Bazı yorumcular mahkemenin tam bir ateşkes emri vermekte yetersiz kalabileceğine inanıyor. Bunun yerine yeterli insani yardıma erişim emrini verebileceğini söyleyen Gordon, bunun İsrail için bir kazanç olacağını da sözlerine ekledi.
Böyle bir durumda İsrail, daha fazla yardıma izin vereceğini söyleyerek, aslında bunu kolaylaştırmak için fazla bir şey yapmayarak, uluslararası sonuçlardan kolaylıkla kaçınabilir. Ayrıca yardım kuruluşları daha önce, İsrail’in kuşatması ve şiddetin yarattığı engeller nedeniyle yardım kamyonlarının Gazze’nin kuzeyi gibi bölgelerine ulaşamaması nedeniyle ateşkes olmadan Gazze’ye yeterli insani yardımın ulaşmasının gerçekçi olmadığını belirtmişti. yerleşim bölgesi.
Mahkemenin karar verip vermeyeceği ve hangi geçici tedbirlerin alınacağı belirsiz olsa da uzmanlar, uluslararası hukuka göre ateşkes kararı verilmesi gerektiğini söyledi. Gordon, “Gazze Şeridi’nde sahada olup bitenlere bakarsanız, mahkemenin ateşkes kararı vermesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.
Ancak, “mahkemenin verdiği kararın bana göre hukuki bir argüman ile siyasi bir argümanın birbirine karışması olduğunu” da sözlerine ekledi. Bunun nedeni, 17 yargıçtan oluşan heyetin farklı ülkelerden gelmesi ve kendi ülkelerinin çıkarlarının hukuki kararları üzerinde ne gibi bir etkisinin (eğer varsa) olabileceği belirsizliğidir.
“’Karar ne kadar siyasallaştı?’ Sorulması gereken bir sorudur” dedi.
UAD herhangi bir geçici tedbir kararı almazsa ne olur?
Gordon, mahkemenin hiç önlem almamak yerine bazı önlemler alacağına inandığını söyledi.
Ancak UAD, geçici tedbir kararı vermemeyi tercih edebilir. Ancak bu, hukuki davanın sona erdiği anlamına gelmiyor. Soykırımın genel durumu hâlâ ele alınacak.
Geçici tedbirler alınmazsa, Güney Afrika ve onu İsrail’e karşı şikayetinde destekleyen ülkeler, şiddeti durdurmak için uluslararası hukuk forumları dışında başka yollar denemek zorunda kalacaklar; zira UAD, dünyanın en yüksek mahkemesi ve en yüksek hukuki otoritesi Gordon açıkladı. Bu, konuyu BM Güvenlik Konseyi’ne götürmeyi veya İsrail’e silah sağlayan ülkelere yasal baskı uygulamayı içerebilir.
Alternatif olarak, şiddetin devam ettiğine ve tırmandığına inanıyorlarsa başka bir ülke, hatta yine Güney Afrika, UAD’ye yeni, ayrı bir dava açabilir.
UAD’nin kararı Gazze için bir fark yaratabilir mi?
UAD’nin kararları hukuki açıdan bağlayıcıdır ve temyiz edilemez. Ancak mahkemenin bunları uygulama yolu yoktur ve uygulama uluslararası topluluğa bırakılmıştır.
Gordon, “İsrail’in tedbirleri dikkate alıp almaması farklı bir hikaye” dedi.
“İsrail mahkemenin kararına itiraz edemez ve mahkemenin kararına uyup uymadığına karar vermesi gerekecek” diye ekledi.
Karara uyulmaması halinde, BM Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) üye bir devlet konuyu Konsey’e iletebilir ve Konsey daha sonra İsrail’in geçici tedbirlere uyması yönünde oylama yapacaktır.
ABD muhtemelen bu oylamada veto kullanabilir; daimi üyenin yakın müttefiki İsrail’in hesap verebilirliğini ortadan kaldırmak için geçmişte defalarca yaptığı bir hamle.
Ancak Gordon, Güvenlik Konseyi’ne üye bir ülke tarafından hazırlanan bir kararın, dünyadaki en yüksek mahkeme tarafından verilen bir kararla karşılaştırıldığında farklı ağırlıkta olabileceğine dikkat çekti. Eğer ABD, UAD kararına dayanan bir Güvenlik Konseyi kararını veto ederse, “bu, ABD’nin ikiyüzlülüğünü daha önce hiçbir vetoda görülmemiş şekilde ortaya çıkaracaktır”.
ABD’nin veto etmediği ve BMGK’nin kararı onayladığı bir senaryoda, İsrail’e karşı cezai yaptırım uygulama yetkisine sahip olacak. BMGK’nin geçmiş eylem örnekleri arasında ekonomik veya ticari yaptırımlar, silah ambargoları ve seyahat yasakları yer alıyordu.
BM tüzüğü ayrıca Konseyin bir adım daha ileri giderek güç kullanarak müdahale etmesine de olanak tanıyor. Bunun bir örneği 1991’de Irak lideri Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgalini tersine çevirmek için ABD öncülüğünde bir askeri ittifak kurulduğunda yaşandı.
Bu nedenle, Gazze’ye yönelik geçici tedbirlere ilişkin bir UAD kararı muhtemelen dava konusu olabilir. Ancak bunun uygulanması uluslararası toplumun sorumluluğundadır.
