Karar, üye devletlere toplu tavsiyelerde bulunma yetkisi veriyor ancak yasal olarak bağlayıcı değil.
ABD’nin Cuma günü, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) Gazze’de derhal ateşkes çağrısında bulunan kararına karşı veto etmesi, İsrail’in Gazze’deki acımasız savaşını durdurma çabalarında nadir görülen bir Birleşmiş Milletler kararının kullanılması yönünde bir tartışmayı ve eylem çağrısını tetikledi.
Mısır ve Moritanya Pazartesi günü, BM Genel Kurulu’nun (UNGA) Salı günü acil bir toplantıya çağrılması için 377A (V) Kararını kullandı. Kararda, BMGK’nin oybirliği eksikliği nedeniyle küresel barışı koruma konusundaki birincil sorumluluğunu yerine getirememesi durumunda BM Genel Kurulu’nun devreye girebileceği belirtiliyor.
Ancak bu, sürücülerle birlikte gelir ve UNGA’nın tavsiyeleri yasal olarak bağlayıcı değildir; bu da tekliflerinin herhangi bir sonuç olmadan göz ardı edilebileceği anlamına gelir. İsrail geçmişte, esas olarak Washington’un diplomatik desteği sayesinde birçok bağlayıcı BM kararını göz ardı etmişti.
Peki karar nedir, tarihçesi nedir ve 7 Ekim’den bu yana 18.000’den fazla Filistinlinin ölümüne yol açan yıkıcı savaşı durdurmak amacıyla ABD vetosunu aşmak için kullanılabilir mi?
Çözünürlük nedir?
“Barış için Birleşmek” olarak da bilinen 377A (V) sayılı Kararın A Bölümü, Güvenlik Konseyi üyelerinin bunu yapamaması nedeniyle BM’nin “uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına yönelik birincil sorumluluğunu yerine getiremediği” bir durumu çözmeyi amaçlıyor. göz göze gelemeyiz.
Genel Kurula öncelikle genel sekreter aracılığıyla toplantı yapma yetkisi verir. Meclisin, “gerektiğinde silahlı kuvvet kullanılması” da dahil olmak üzere toplu önlemler konusunda üyelere tavsiyelerde bulunması amaçlanıyor.
Kararın yürürlüğe girebilmesi için BM Güvenlik Konseyi’nin en az bir üyesinin veya bir grup Genel Kurul üyesinin kararın toplanmasından yana olması gerekecek.
Bu fikri ortaya çıkaran ne oldu?
Genel Sekreter’e olası bir çıkmazı aşmak için ek yetkiler tasavvur etme fikri, Kuzey Kore’nin iki ülke arasında yıllarca süren düşmanlıkların ardından güney komşusunu işgal ettiği 1950’deki Kore Savaşı’nın bir sonucu olarak benimsendi.
O dönemde eski Sovyetler Birliği, Güvenlik Konseyi’nin savaşı durdurma yönündeki herhangi bir kararını engelliyordu ve bu durum, 3 Kasım 1950’de 377 (V) sayılı kararın kabul edilmesine yol açtı.
Bu, ABD’nin, Genel Kurul’un küresel güvenliği koruma yeteneklerini geliştirmek için yetkilendirilmesi gerektiği fikrine destek sağlamayı başarmasının ardından geldi.
Daha önce nerede kullanıldı?
Karar yaygın olarak kullanılmamaktadır, ancak 1960’taki Kongo Krizi, 1971’de Hindistan ile Pakistan arasındaki çatışma ve 1980’de Sovyetlerin Afganistan’ı işgali de dahil olmak üzere çeşitli çatışmaların çözümüne yardımcı olmak için on yıllar boyunca birkaç kez kullanıldığı bilinmektedir. .
Kararın önemli bir unsuru, Genel Kurul’un uygun görülmesi halinde güç kullanımını tavsiye edebileceğini teyit etmesidir.
Bu anlamda karar yalnızca bir kez uygulandı: Kore krizinde.
377A sayılı Karar, BMGK üyeleri arasında fikir birliği sağlanamaması nedeniyle 1951’de Genel Kurul’u acil bir toplantıya çağırmak için kullanıldı. Bu, Çin’in Kore Savaşı’na askeri olarak katıldığını belirten 498 (V) sayılı BM Kararının kabul edilmesine yol açtı.
Bu, BM’nin ilk kez bir ulusa savaşın ortasında saldırgan muamelesi yapmasıydı. Kararda açıkça Barış İçin Birleşme kararına atıfta bulunulmuyordu, ancak BMGK’nin üyeler arasındaki anlaşmazlık nedeniyle küresel sorumluluğunu etkili bir şekilde yerine getiremediğini belirten metnini aynen kopyaladı.
“Tüm devletlere ve yetkililere, Birleşmiş Milletler’in Kore’deki eylemine her türlü yardımı sağlamaya devam etmeleri çağrısında bulundu”, bu da askeri yardım anlamına geliyordu. Ancak bu, düşmanlıkların durdurulması çağrısında bulunan BM’nin güç konuşlandırılmasına yol açmadı.
Bu Barış İçin Birleşme işlevi örgütün barışı koruma işlevinden veya ilki 1956’da İsrail ile Mısır arasındaki cephe hattını izlemek için kurulan BM Acil Durum Gücü’nden (UNEF) farklıdır. UNEF’in bir savaş işlevi yoktu ve yalnızca gücünün varlığıyla çatışmaları etkisiz hale getirmeyi amaçlıyordu.
BM barışı koruma güçleri şu anda aralarında Lübnan’ın da bulunduğu bir düzine ülkede faaliyet gösteriyor; burada İsrail’le düşmanlıkların sona ermesini izliyor ve çeşitli çatışmaların ardından sivillere insani yardım sağlıyor.
Gazze’deki savaşı durdurmak için kullanılabilir mi?
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e, Güvenlik Konseyi’nin en az bir üyesinin veya bir grup Genel Kurul üyesinin çağrısı olması halinde, Genel Kurul’u 24 saat içinde acil bir toplantıya çağırma yetkisi verilebilir.
Üye devletler daha sonra kolektif eylem için önerilerde bulunabilir; bu, üzerinde anlaşmaya varılması halinde askeri harekât da dahil olmak üzere daha aşırı seçeneklere başvurmak anlamına gelebilir.
Ama Genel Kurul’un bütün kararları ve kararları tavsiye niteliğindedir. Bu, bazı Güvenlik Konseyi kararlarından farklı olarak bu kararların hukuki açıdan bağlayıcı olmadığı anlamına geliyor.
Ne olursa olsun, BM’nin bu gücü kullanması yönünde artan tartışmalar ve çevrimiçi çağrılar var.
Ancak Guterres’in Çarşamba günü BM Şartı’nın 99. Maddesini kullanarak Güvenlik Konseyi’ni İsrail’in Gazze’ye yönelik savaşının artık küresel bir tehdit olduğu konusunda resmi olarak uyarmaya karar vermesinden sonra hız kazandılar.
Pazar günü Doha Forumu’nda konuşan BM şefi, Cuma günkü vetoya rağmen Gazze’de insani ateşkes çağrısından vazgeçmeyeceğini söyledi.
“Güvenlik Konseyi’ni insani bir felaketin önlenmesi için baskı yapmaya çağırdım ve insani ateşkes ilan edilmesi yönündeki çağrımı yineledim. Ne yazık ki Güvenlik Konseyi bunu başaramadı ama bu onu daha az gerekli kılmıyor” dedi.
ABD neden ateşkesleri veto ediyor?
Washington, acil ateşkes talep eden ve kuşatma altındaki Filistinlilere daha önemli miktarda insani yardım sağlanmasını öngören Güvenlik Konseyi kararlarını sürekli olarak veto etti.
En sonuncusu Cuma günü, BMGK’nin mevcut 15 üyesinden geri kalan 13’ünün, diğer 100 ülkenin ortaklaşa desteklediği bir karar lehinde oy kullanmasıyla gerçekleşti. Birleşik Krallık çekimser kaldı.
Bu durum, İsrail’de 1.100’den fazla kişinin ölümüne yol açan 7 Ekim Hamas saldırısından bu yana yaklaşık 18.000 Filistinlinin ölümüne yol açan İsrail’in kara ve hava saldırılarını durdurma çabalarında bir başka çıkmaza yol açtı. Hamas ayrıca yüzlerce Filistinlinin İsrail hapishanelerinden serbest bırakılmasını da sağlayan ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak düzinelercesi serbest bırakılan 200’den fazla esir aldı.
Artan eleştirilerin ve dünya çapında devam eden gösterilerin ortasında Washington, derhal ateşkese karşı olduğunu, çünkü bunun Hamas’ın toparlanmasına ve İsrail’e güvenlik tehdidi oluşturmaya devam etmesine olanak sağlayacağını ileri sürdü.
Hamas ve diğer Filistinli direniş grupları onlarca yıldır süren İsrail işgali ve ablukasına karşı silahlı bir isyan başlattı. İsrail aynı zamanda Filistin topraklarında yerleşim yerleri inşa etmek gibi gelecekteki bir Filistin devletinin kurulmasını engelleyen önlemler uygulamakla da suçlanıyor.
ABD, Gazze’de tutulan esirlerin serbest bırakılmasını sağlamak için elinden gelenin en iyisini yaparken ve Batı destekli Hamas’ı “yok etme” hedefine doğru adımlar atarken, İsrail’in sivil ölümlerini önlemesini sağlamaya çalışırken kendi siyasi müdahalelerinin daha etkili olacağına inanıyor.
Ancak İsrail, ABD’nin Filistinli sivillerin korunmasına ilişkin tavsiyesine kulak vermiş gibi görünmüyor; ölenlerin yüzde 80’inden fazlası sivillerden oluşuyor.
