Bölgede ölümler ve açlık artarken ABD, BAE liderliğindeki BM’nin Gazze’ye ilişkin karar taslağını büyük ölçüde değiştirdi.
Bir hafta süren diplomatik karşılıklı görüşmelerin ardından ABD, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararını desteklemeye hazır olduğunun sinyalini verdi. İşte karar taslağı hakkında bildiklerimiz.
ABD neden karar taslağının sulandırılmasını istedi?
Orijinal taslak, Birleşik Arap Emirlikleri’nin BM misyonu tarafından 15 Aralık’ta sunuldu ve çatışmaların durdurulması ve Gazze Şeridi’ne engelsiz yardım akışı yapılması çağrısında bulundu. Ayrıca BM’nin Gazze’ye dış ülkelerden gelen yardımları yalnızca denetleyeceği belirtildi. Ayrıca, “tüm rehinelerin derhal ve koşulsuz serbest bırakılması” çağrısında bulunuldu.
ABD başlangıçta kararda “durma” ifadesinin kullanılmasını istemedi. Sonuç olarak, dilin yerine “düşmanlıkların askıya alınması” ifadesi konuldu.
Ancak Washington, ilk tur revizyonlara rağmen ikna olmadı ve oylama ertelendi. Şimdi sorun BM’nin Gazze’ye giren yardımları izlemesiydi.
BM’yi denetleyen bağımsız bir kuruluş olan PassBlue, X’te ABD’li diplomatların, İsrail karar taslağını görene kadar BM’nin yardımları izlemesi konusunda hemfikir olduklarını bildirdi.
Görünüşe göre USUN diploları, Gazze taslak metnindeki bu paragraftan memnundu, ta ki ta ki #İsrail Onu gördüm.
İsrail, Gazze’ye gönderilen insani yardımın tam kontrolünü elinde tutmak istiyor https://t.co/gzJpxQBq4G— PassBlue (@pass_blue) 20 Aralık 2023
Perşembe gününden önce Arap ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyeleri, El Cezire’den Rami Ayari’nin X’te paylaştığı gönderide, BM’nin Gazze’ye giren izleme yardımına ilişkin maddeyle ilgili olarak ABD’ye yeni bir dil önerdi.
Geç oldu ve birazdan uyuyacağım ama işte müzakerelerin durumu: #BMGK karar taslağı #Gazze yardımın büyütülmesi. Blinken’in Mısırlı ve Emirlik mevkidaşlarıyla yaptığı görüşmelerin ardından, üç ülkenin büyükelçileri sorunu çözmeye çalışıyor… https://t.co/kBGqf2Aex4
— Rami Ayari (@Raminho) 21 Aralık 2023
El Cezire’den Gabriel Elizondo, o zamana kadar karar taslağına ilişkin oylamanın üç gün içinde yedi kez ertelendiğini bildirdi.
Ancak oylama Perşembe günü de planlandığı gibi gerçekleşmedi ve Cuma gününe ertelendi.
ABD kararda ne gibi değişiklikler yaptı?
ABD, Arap devletlerinin yardımıyla taslakta değişiklik yaptı.
ABD’nin BM Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield şunları söyledi: “Oylamaya hazırız. Bu, ihtiyaç sahiplerine insani yardım ulaştıracak bir karardır.”
“Düşmanlıkların sona ermesinden” söz eden orijinal taslak, “güvenli ve engelsiz insani erişime izin vermek için düşmanlıkların acilen askıya alınması ve düşmanlıkların sürdürülebilir bir şekilde durdurulmasına yönelik acil adımlar atılması” çağrısında bulunacak şekilde değiştirildi.
Ancak ABD tarafından değiştirilen taslakta, çatışmalara ara verilmesine ilişkin tüm ifadeler kaldırılıyor.
Bunun yerine, “güvenli ve engelsiz insani erişime derhal izin verilmesi ve ayrıca düşmanlıkların sürdürülebilir bir şekilde durdurulması için koşulların yaratılması için acil adımlar atılması” çağrısında bulunuyor.
Orijinal taslakta ayrıca BM’nin savaşa taraf olmayan ülkelerden “kara, deniz ve hava yoluyla Gazze’ye sağlanan tüm insani yardım sevkiyatlarını münhasıran denetleyeceği” belirtiliyordu.
Bunun yerine, değiştirilen karar taslağı, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’ten, çatışmaya taraf olmayan devletler aracılığıyla Gazze’ye yapılan yardımı hızlandıracak bir mekanizma kurması için kıdemli bir insani yardım ve yeniden inşa koordinatörü atamasını talep ediyor.
Koordinatörün aynı zamanda Gazze’deki tüm yardımların insani niteliğini kolaylaştırmak, koordine etmek, izlemek ve doğrulamaktan da sorumlu olacağı belirtiliyor.
İlk karar taslağı, İsrail ve Hamas’ın yardım teslimatı için “Gazze’nin tamamına giden ve Gazze genelindeki tüm kara, deniz ve hava yollarının kullanılmasına” izin vermesini ve kolaylaştırmasını talep ediyordu. Bu, bazı diplomatların söylediğine göre, İsrail’in Gazze’deki 2,3 milyon kişinin tamamına yapılan tüm yardım teslimatlarına erişim üzerindeki kontrolünü elinde tutmasına izin veren “mevcut tüm güzergahlar” olarak değiştirildi.
İsrail, Mısır ile Refah kapısı ve İsrail kontrolündeki Karem Abu Salem (Kerem Şalom) kapısı aracılığıyla Gazze’ye yapılan sınırlı yardım dağıtımını izliyor.
Karar geçecek mi?
Kararın kabul edilmesi için 15 üye ülkeden en az dokuzunun lehte oyu gerekiyor ve BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi olan ABD, Fransa, Çin, İngiltere ve Rusya’nın vetosu yok.
Thomas-Greenfield gazetecilere taslağın artık “destekleyebileceğimiz bir karar” olduğunu söylerken, ABD’nin lehte mi yoksa çekimser mi oy vereceğini belirtmeyi reddetti.
Ancak diplomatlar, oylamanın, Rusya’nın da bir veto yetkisine sahip olması ve diğer bazı konsey üyelerinin kapalı kapılar ardında yapılan görüşmelerde Washington’u yatıştırmak için yapılan değişiklikler hakkında şikayette bulunmasının ardından Cuma gününe kadar ertelendiğini söyledi. Rusya’nın BM Büyükelçisi Vassily Nebenzya toplantının ardından gazetecilere konuşmayı reddetti.
Başlangıçta “düşmanlıkların durdurulması” çağrısında bulunan dil önemli ölçüde sulandırıldığı için artık daimi üyeler Rusya ve Çin’in de bu safta yer alacağının garantisi yok.
Rusya ve Çin daha önce 25 Ekim’de ABD öncülüğündeki ve “ateşkes” yerine “insani duraklama” çağrısında bulunan kararı veto etmişti.
Eğer geçerse bir fark yaratacak mı?
BM destekli bir rapora göre, tüm nüfusu açlık kriziyle karşı karşıya olan Gazze’nin acilen gıdaya ihtiyacı var. Hanelerin önemli bir kısmı gıda güvensizliği yaşıyor ve kıtlık tehdidi artıyor.
Yardıma engelsiz erişim maddesi teoride umut verici görünse de, gıda ve diğer yardımların ulaştırılması Gazze’nin ihtiyaçlarının savaştan önce bile gerisinde kalıyordu. İki ayı aşkın süredir devam eden çatışmalar, yardım gereksinimlerinin daha da artmasına neden oldu. Bu arada İsrail şimdiye kadar verdiği yardım taahhütlerini yerine getirmedi.
Daha önce, Gazze’ye daha fazla insani yardımın girmesine izin verilmesinin yanı sıra, tutuklu ve esir değişimine izin vermek için İsrail ile Hamas arasında insani bir ara verilmişti.
Ancak duraklama sırasında bile her gün yaklaşık 200 yardım kamyonu Gazze’ye giriyordu, oysa 7 Ekim’de şiddet olayları patlak vermeden önce günde 500 kamyon giriyordu. BM, ateşkes sırasındaki yardım akışının Gazze’nin ihtiyaçlarıyla eşleşmediğini söyledi. Gazze’deki siviller. Bölgedeki açlık o zamandan bu yana daha da kötüleşti, bu nedenle BM ve diğer kuruluşların, çatışmalara ara vermeden bölgenin insani ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamayacağı belirsiz.
İsrail daha önce BMGK kararlarını da göz ardı etmişti. 15 Kasım’da Güvenlik Konseyi, Gazze Şeridi’nde “acil ve genişletilmiş insani duraklamalar ve koridorlar” çağrısında bulunan bir kararı kabul etti. Ancak İsrail’in BM elçisi derhal kararın ülkesi için “hiçbir anlam taşımadığını” açıkladı. Bir haftadan fazla bir süre sonra İsrail ve Hamas nihayet Aralık başında sona eren kısa bir ateşkes konusunda anlaşmaya vardı.
