Yaklaşık 1,7 milyon Afgan’a ülkeyi terk etme emri verilirken, Pakistan sokaklarında hükümetin hamlesine karşı hissedilir bir sessizlik hakim.
İslamabad, Pakistan – Pakistan’ın büyük şehirlerinde düşük ücretli işler yaptıkları, pazarlarda mal yükledikleri, meyve ve sebze satmak için sokaklarda araba ittikleri veya çöp topladıkları yaygın bir manzaraydı.
Ancak ayın başından bu yana, Pakistan hükümetinin yaklaşık 1,7 milyonu komşu ülkeden olmak üzere belgesiz mülteci ve göçmenlere yönelik baskı emri sonrasında bu Afganlar kamuoyunun gözünden kayboluyor.
Pakistan’ın doğu Pencap eyaletindeki ikinci büyük şehri Lahor’da büyük bir elektronik pazarında çalışan klima teknisyeni Raza Ali, Al Jazeera’ye “onlarla arkadaş olmadığını ama her zaman yanlarında olduklarını” söyledi.
“Fakat hükümet baskı yapmaya başladığından beri ortadan kayboldular. Bu bizim için iyi olabilir çünkü artık insanlarımız işlerini yapabiliyor” dedi 31 yaşındaki Al Jazeera’ye.
“Bakın, onlar buralı değillerdi. Eğer hükümet onları kendi ülkelerine geri gönderiyorsa bunda ne yanlış var? Bunun doğru bir karar olduğunu düşünüyorum. Üstelik onları tanımıyordum. Hayatımda hiçbir değişiklik yaratmıyor,” diye ekledi umursamaz bir tavırla.
Ali’nin duyguları belki de sıradan Pakistanlıların, çoğu Pakistan’da doğmuş ve Afganistan’ı hiç görmemiş olan Afgan mültecilerin sınır dışı edilmesine verdiği sessiz tepkiyi açıklayabilir.
Afganistan’ın Pakistan’a göçü, 1970’lerin sonlarında Sovyetlerin ülkeyi işgal etmesiyle başladı. Ardından, 11 Eylül saldırıları ve Taliban’ın 2021’de Kabil’i ele geçirmesinin ardından ABD’nin Afganistan’a saldırmasının ardından Afganlar daha fazla dalga halinde geldi.
Sınır dışı etme kampanyasına 1 Kasım’da başlayan Pakistan hükümeti, Pakistan’daki yaklaşık 4 milyon Afgan mülteciden 1,7 milyonunun belgesiz olduğunu söylüyor. İslamabad, çoğu Afgan Talibanı ile ideolojik yakınlığı nedeniyle Pakistan Talibanı olarak da bilinen Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP) tarafından gerçekleştirilen silahlı grupların saldırılarında son zamanlarda görülen artıştan mültecileri sorumlu tutuyor.
Sınır dışı etme girişimini denetleyen üst düzey hükümet yetkilisi olan Pakistan’ın bekçisi İçişleri Bakanı Sarfraz Bugti, geçtiğimiz ay, bu yıl ülkede gerçekleşen 24 intihar saldırısından 14’ünün Afgan vatandaşları tarafından gerçekleştirildiğini iddia etti.
Geçtiğimiz hafta parlamentoya, Birleşmiş Milletler ve insan hakları gruplarının mülteci ve göçmenleri zorla uzaklaştırma yönündeki eleştirilerine rağmen bu ay 300.000’den fazla Afgan’ın ülkeyi terk ettiğini söyledi.
Ancak Pakistan içinde bu hareketle ilgili gözle görülür bir öfke yok; İsrail’in Gazze’deki Filistinli sivillere yönelik zorla yerinden edilmesine ve birçok uzmanın soykırım dediği şeye duyulan öfkeyle tezat oluşturan bir sessizlik.
‘Büyük oranda ırkçılık’
Gallup Pakistan, Kasım ayının ilk haftasında gerçekleştirilen bir ankette, ankete katılanların yüzde 84’ünün hükümetin, başta Afganistan olmak üzere “yasadışı” mültecileri ve göçmenleri sınır dışı etme hamlesini “güçlü bir şekilde onayladığını” ortaya çıkardı.
Üstelik ankete katılanların yüzde 64’ü, Afganların ülkelerine geri gönderilmesinin Pakistan’da güvenlik ve barışın artmasına yol açacağını söyledi.
Ülkenin en büyük şehri ve onbinlerce Afgan’ın sığınağı olan Karaçi’de kitapçı sahibi Muhammed Rehan, hükümetin kararının artan şiddeti kontrol edememe konusundaki “hayal kırıklığı”ndan kaynaklanmış olabileceğini ancak ihraç edilmelerinin gerekçesi.
“Belgesi olmayan kişilerin ülkelerine geri gönderilmesi kararı doğru bir karardır. Aralarında çok sayıda suç unsuru var ve polis yalnızca belgesi olmayan veya herhangi bir suç işlemiş olanları tutuklamaya dikkat etmeli” dedi.
Benzer şekilde, başkent İslamabad’da emlakçılık yapan Adil Musa da hükümetin kararını destekleyerek bunun asayiş durumuna yardımcı olacağını söyledi.
Al Jazeera’ye “Bu Afgan aileler aynı zamanda İslamabad’daki kira piyasasını da etkileyerek yerel halkın mülk edinmesini zorlaştırdı” dedi.
Ancak Pakistanlı sosyolog Nida Kirmani, Pakistan’da Afganlara karşı “büyük oranda ırkçılık” olduğuna inanıyor ve bunun Afganları düşman olarak gösteren yıllarca süren “devlet destekli beyin yıkama” nedeniyle olduğunu söylüyor.
Lahor Yönetim Bilimi Üniversitesi’nde sosyoloji doçenti olan Kirmani, Al Jazeera’ye, devlet aygıtının kendisi Afganistan’daki Taliban gibi grupların büyümesinde merkezi rol oynadığında bile Pakistan devletinin Afganları “terörist” olarak tasvir ettiğini söyledi.
“Buradaki birçok insan bu anlatılara inandı. Ayrıca ekonomik güvensizlik ve çalkantı zamanlarında yabancı düşmanı söylem ve hareketlerde sıklıkla artış görüyoruz. Mevcut senaryo bu genel eğilimin bir parçası ve Afganlar kolay günah keçisi haline geliyor” dedi.
Karaçi’de yaşayan avukat Sara Malkani, sivil toplum gruplarının hükümetin kararına karşı “bir miktar direniş” gösterdiğini iddia ediyor. Sessiz halk öfkesinin bir nedeninin, devletin kitlesel hükümet karşıtı protestoları bastırma korkusu olabileceğini söyledi.
“Bazı çevrelerde kamuoyunun sempatisi var ve hükümetin siyasette daha fazla şeffaflık getirmesini talep etmeye çalışan aktivistler var. [expulsion] Ancak Afganların neden Afganistan’dan kaçmayı seçtikleri ve Pakistan devletinin Afganistan’daki koşulların sürdürülmesinde nasıl bir rol oynadığı konusunda insanları eğitmeye ihtiyaç var” dedi.
Malkani, Pakistan’da onlarca yıldır süren çatışmalar nedeniyle yoksullaşan ve şu anda siyasi ve insani bir krizle karşı karşıya olan bir ülkeye geri dönen Afganlar hakkındaki kamuoyu algısını değiştirmenin önemli olduğunu söyledi.
“Mevcut Taliban hükümeti altında, kızların eğitim hakkından, kadınların ise istihdam ve hareket etme haklarından mahrum bırakıldığı yaygın cinsiyet ayrımcılığını zaten görüyoruz. Bunları zorla sınır dışı etmek vicdana sığmaz [to face these problems]dedi.
