ABD’li üst düzey bir general, Rusya’nın Kırım’ı askeri üs olarak kullanamayacağını, Ukrayna’nın da yakında burayı ikmal hattı olarak kullanıp yok edeceğini öngörüyor.
Rusya’nın Ukrayna ile savaşı, Şubat 2014’te Kırım’ı ele geçirmesiyle başladı ve Kırım’ın kimin elinde kalacağı, savaşın sona ermesindeki en büyük anlaşmazlık noktalarından biri olmaya devam ediyor.
Ukrayna şimdiye kadar Kırım’ı zorla geri alamadı, Rusya da onu harekât üssü olarak etkili bir şekilde savunamadı.
ABD’li bir general, El Cezire’ye yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın bu yıl Kırım’ı geri almak için büyük bir operasyon başlatmasının muhtemel olduğunu ve Washington’ın buna tam destek vermesi gerektiğini söyledi.
General Ben Hodges, “Ukraynalılara ve Ruslara, Kırım’ı nasıl geri alırlarsa alsınlar, geri almalarından yüzde 100 yana olduğumuzu yüzde 100 net bir şekilde söyleyebiliriz” dedi.
“Kırım… egemen Ukrayna’dır ve Kerç Köprüsü’nü yıkmaları halinde ABD’nin frene basması söz konusu olmayacaktır – ki bunun bu yıl gerçekleşeceğini tahmin ediyorum.” diye ekledi.
Hodges, emekli olmadan önce Irak ve Afganistan’da ABD birliklerine komuta etmiş ve Avrupa’daki ABD güçlerinin başında bulunmuştu.
Kerç Köprüsü neden önemlidir?
Kerch Köprüsü, Rusya’nın Kırım’a olan tek fiziksel bağlantısıdır. Krasnodar Krai bölgesinden yarımadanın doğu tarafına kadar 19 km (12 mil) uzanır. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2018’de açılışını yapmıştır.
Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı tam kapsamlı işgalinden bu yana, Rusya’nın güney cephesine insan ve malzeme aktarımı için hayati öneme sahip bir kanal haline geldi.
“Kırım, Rus saldırganlığının güney stratejik kanadındaki iletişim hatlarının temeliydi ve öyle olmaya devam ediyor” diye yazmıştı dönemin Ukrayna Başkomutanı Valerii Zaluzhnyi, Eylül 2022’de parlamento savunma komitesi başkanı Mykhailo Zabrodskyi ile birlikte kaleme aldığı bir makalede.
“Yarımadanın toprakları, önemli sayıda asker ve malzeme kaynağının konuşlandırılmasına olanak sağlıyor. Son olarak, Kırım, Karadeniz Filosunun ana üssüne ve Ukrayna topraklarının neredeyse tüm derinliğine hava saldırıları düzenlemek için bir havaalanları ağına ev sahipliği yapıyor,” diye yazdılar.
Ukrayna, iki yıl içinde Rusların bu avantajlarını şaşırtıcı bir başarıyla etkisiz hale getirdi.
Deniz ve hava araçları ile füzeleri, Sivastopol’u ve Kırım’daki beş büyük havaalanını defalarca vurdu ve Karadeniz Filosu’nu üssünü terk etmeye, Rus hava kuvvetlerini de savaş uçaklarını Rusya ana karasına çekmeye zorladı.
Rusya hava savunma sistemleri gönderdi ancak Ukrayna bunları o kadar hızlı bir şekilde söküyor ki, Ukrayna Hava Kuvvetleri sözcüsü yakın zamanda Kırım’ı “Rus hava savunma sistemlerinin mezarlığı” olarak nitelendirdi.
Bu eylemler Kırım’ı askeri açıdan neredeyse kullanılamaz hale getirdi, sadece bir tedarik rotası olarak kullanılabiliyor ve Ukrayna en savunmasız geçit noktası olarak Kerç Boğazı’na odaklandı.
Ukrayna, Ekim 2022’de Kerç Köprüsü’ne bir kamyon bombası yerleştirerek köprünün ne kadar savunmasız olduğunu ortaya koydu ve köprünün yol tabliyesinin bir kısmını Azak Denizi’ne çökertti.
Geçtiğimiz yılın temmuz ayında iki Ukrayna yapımı insansız hava aracı köprüyü tekrar etkisiz hale getirmiş, bu durum Rusya’yı Kerç Boğazı’ndan mühimmat, yakıt ve ekipman taşımak için feribotlara güvenmek zorunda bırakmıştı.
Ancak bu yıl Ukrayna, Rusya’nın kullandığı üç büyük feribotu da imha etti ve köprü, Rusya’nın tek lojistik seçeneği olarak kaldı.
‘Birkaç farklı aşamadan oluşan bir operasyon’
Rusya yakın zamanda Ukrayna’nın deniz insansız hava araçlarına karşı desteklerini korumak için köprünün ana açıklığının her iki tarafındaki gemileri batırdı. Hodges, Ukrayna’nın şimdi son öldürme için geldiğine inanıyor.
“Ruslar o köprünün ne kadar savunmasız olduğunu biliyorlar, bu yüzden hava savunmasına çok çaba harcadılar. Bu insansız sistemlere karşı koruma sağlamak için her iki tarafta feribotları batırdılar,” dedi Hodges.
“İki veya üç Storm Shadow veya ATACMS veya buna benzer bir şeyle onu ortadan kaldıramazsınız” dedi. Ukrayna’nın sahip olduğu 250 km (155 mil) menzilli İngiliz füzeleri ile 300 km (185 mil) menzilli ABD Ordusu Taktik Füze Sistemlerini kastediyordu.
“Çok miktarda patlayıcıya ihtiyacınız olacak, dolayısıyla bu, birkaç farklı aşama ve yönü olan bir operasyon olacak.
“‘Bu hafta başaramadık. Gelecek hafta tekrar deneyelim’ olmayacak. Oldukça zorlu bir operasyon olacak,” diye ekledi Hodges.
Zamanlamayı siyaset belirleyebilir.
Hodges, “Bunu, kelimenin tam anlamıyla en büyük patlamayı yaşayacağı ama aynı zamanda olup biten her şeye en çok katkıda bulunacağı bir zamanda yapacaklarını düşünüyorum.” dedi.
Kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimleri her iki taraf için de odak noktası.
Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump, Ukrayna’ya daha fazla askeri yardım gönderilmesine karşı çıktı ve kazanması halinde “savaşı bir günde bitireceğini” söyledi.
Ukrayna geçen ay Rusya’nın Kursk bölgesine başarılı bir karşı işgal düzenledi ve üç hafta içinde yaklaşık 1.300 kilometrekarelik (810 mil kare) alanı ele geçirdi. Bu, Rusya’nın yıl başından bu yana Ukrayna’da ele geçirdiği topraklardan biraz daha fazla.
Ukrayna’nın zorla gireceği herhangi bir müzakere sırasında Kerç Köprüsü’nün yıkılması operasyonu, Ukrayna’nın elini büyük ölçüde güçlendirecektir.
Ukrayna’nın Kerç Köprüsü’ne yönelik bir operasyonunun yakın olduğu konusunda herkes hemfikir değil.
“Gitmelerinin nedenlerinden biri de … Rusların tahliyesi için bir yol bırakmaları gerekiyor. Kendilerini buna göre konumlandırıyorlar,” dedi Rusya’nın 2014’teki Kırım işgalinden sonra Ukrayna’ya giden ilk ABD subaylarından biri olan özel kuvvetler komutanı Albay Demetries Andrew Grimes.
Al Jazeera’ye konuşan bir yetkili, Kerç Köprüsü operasyonunun zamanlamasının, Kiev’in Kırım nüfusunun çoğunluğunun Ukrayna kontrolünün geri dönmesini destekleyip desteklemeyeceğine inanıp inanmamasına bağlı olacağını söyledi.
“Eğer [Ukraine’s armed forces] “Harekete geçin ve Rus kitleleri ayrılmaya başlarsa, bu psikolojik bir zaferdir. Bu, Rus sivillerinin Rus ordusunun onları koruyacağına ve Kırım’ın kontrolünü sürdüreceğine inanmadıklarını gösterecektir” dedi Grimes.
Bu durum Rusya’yı bir ikileme sokacaktır: Daha fazla askeri malzemeyi zorla ülkeye sokmak mı, yoksa Rusça konuşanların göç etmesine izin vermek mi?
“Eğer ülkeyi terk etmeye çalışan büyük bir insan dalgası varsa, Rusların daha fazla silah getirmesi zor olacaktır.”
Rusya, Eylül 2022’de Kırım’da bir referandum düzenledi ve büyük bir çoğunluk ilhakı lehine oy kullandı. Uluslararası toplumun büyük bir kısmı bu referandumu zorunlu ve geçersiz olarak reddetti.
Uzmanlar Kırım sempatisinin kime ait olduğu konusunda ikiye bölünmüş durumda.
Kiev’in Kırım sorununa dikkat çekmek amacıyla başlattığı Kırım Platformu’nun dördüncü zirvesinde konuşan Polonya Dışişleri Bakanı Radoslav Sikorski, Kırım’ın bir süreliğine tarafsız kalması gerektiğini söyledi.
Interfax Ukraine’e konuşan bir kaynak, “Kimlerin yasal ikametgah sahibi olduğunu ve benzeri şeyleri kontrol ettikten sonra dürüst bir referandum hazırlama misyonuyla bunu BM yetkisine devredebiliriz. … Ve bunu 20 yıl erteleyebiliriz” dedi.
Londra Ekonomi Okulu’ndan Yardımcı Doçent Eleanor Knott, savaştan önce Kırım’da nitel bir araştırma yürüttü.
“Araştırmam, Kırım’ın ilhakından önce Rusya tarafından pasaportlandırılmamış olmasının muhtemel olduğunu gösteriyor çünkü Kırım sakinleri Rus vatandaşlığını erişilemez, istenmeyen, gayri meşru ve yasa dışı olarak görüyorlardı” diye yazdı.
Ukrayna direniş hareketi, Kırım’daki Ukrayna saldırılarının etkinliğine ilişkin son gelişmeleri aktarıyor.
“Direnişin dikkat çekici bir yönü, yıllar süren işgalden sonra daha önce bastırılmış olduğu düşünülen Kırım’dan katılımdır. Raporlar, Kırım’dan çok sayıda kadının direnişe katıldığını gösteriyor,” diye yazdı King’s College London’dan Jade McGlynn geçen ay işgal altındaki Ukrayna hakkında Crossing Thresholds başlıklı bir makalede.
Bu direnişin Rus askerlerini zehirlediği ve büyük riskler alarak demiryollarına sabotaj düzenlediği bildiriliyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Kırım Platformu zirvesinde yaptığı konuşmada, “Rusya’yı gerçeklerle, yani uluslararası hukukla, küresel dayanışmanın gücüyle ve Ukrayna için tam adaletin sağlanması gerekliliğiyle, nihayetinde tüm ülkemiz için kalıcı bir barışla yüzleşmeye zorlayacağımızı açıkça ortaya koyacağız” dedi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de bu ay yaptığı açıklamada, “Şu açık: Kırım ve Sivastopol Ukrayna’dır” ifadesini kullandı.
