İsviçre göllerden mühimmat toplayanlara neden nakit ödül veriyor?

İsviçre Federal Savunma Tedarik Bakanlığı (Armasuisse), Thun Gölü, Brienz Gölü ve Lucerne Gölü de dahil olmak üzere ülkenin göllerinden yaklaşık 12.000 ton eski mühimmatın nasıl kurtarılacağına dair en iyi üç fikre 50.000 İsviçre Frangı (57.800 $) ödül veriyor.

Bakanlıktan yapılan açıklamada, “Armasuisse, derin göl mühimmatının çevre dostu ve güvenli bir şekilde nasıl geri kazanılabileceğine ilişkin değerlendirmelere akademi ve endüstriyi dahil etmek istiyor” denildi.

1918-1964 yılları arasında dökülen mühimmatın kaldırılması operasyonunun hükümete milyarlarca franka mal olabileceği düşünülüyor.

Peki İsviçre göllerinde neden eski mühimmatlar bulunuyor ve İsviçre bunları geri almak için neden bu kadar istekli?

İsviçre’deki göllerde neden mühimmat var?

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonraki on yıllar boyunca İsviçre ordusu tarafından İsviçre göllerine yaklaşık 12.000 ton mühimmat döküldü. İsviçre’nin sınırlı alanı ve yüksek yoğunluklu nüfuslu bölgeleri nedeniyle, hem fazla hem de hatalı mühimmat stoklarını elden çıkarmak için “güvenli” bir yol olarak kabul edildi.

Bazı göllerde bu mühimmatlar 150 ila 220 metre (492 – 721 fit) arasındaki derinliklere batmıştır. Ancak Neuchatel Gölü gibi diğerlerinde mühimmatlar yüzeyin sadece altı veya yedi metre (20 – 23 fit) altındadır.

Göle atık dökmek mühimmat atmanın yaygın bir yolu muydu?

Mühimmatları bu şekilde imha eden tek ülke İsviçre değil.

Kitle imha silahlarına (KİS) karşı kampanya yürüten John Martin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Çalışmaları Merkezi’nin 2017 raporuna göre, 1918-1970 yılları arasında yaklaşık 1,6 milyon ton mühimmat birçok büyük gölümüze, denizimize ve okyanusumuza döküldü. En fazla mühimmat Almanya ve Birleşik Krallık’a yakın denizlerde yoğunlaştı.

Uzmanlar, göllerin ve denizlerin derin sularının mühimmatları etkili bir şekilde “izole edeceğine” ve zarar vermelerini önleyeceğine inanıyordu. Varsayım, su altı ortamının olası kimyasal tehlikeleri içereceği ve mühimmatlara dokunulmadan patlama riskini azaltacağı yönündeydi.

Peki İsviçre neden şimdi bu mühimmatı geri almak istiyor?

Son yıllarda, atılan mühimmatın çevreye zarar verebileceği yönünde endişeler artıyor.

Emekli İsviçreli jeolog Marcos Buser, 10 yıl önce, mühimmatların, patlayıcı mühimmatlarda kullanılan bir kimyasal bileşik olan trinitrotoluen (TNT) ile göllerin etrafındaki su ve toprağı kirletebileceğini belirten bir rapor yazmıştı.

Daha sonra 2020 yılında Polonya Bilimler Akademisi, Helmholtz Kutup ve Deniz Araştırmaları Merkezi Enstitüsü (Almanya) ve Deniz Araştırmaları Merkezi’nin (Finlandiya) ortaklaşa yayınladığı bir raporda da mühimmatlardan dolayı deniz suyunun kirlenme riski bulunduğu tespit edildi.

Raporda, “Bu tür mühimmatlar deniz çalışanları için bir tehdit olduğu gibi çevre için de bir tehdittir. Aşınan mermiler tortulara ve dip sularına toksik bozunma ürünleri salar ve diğer kirleticilerin aksine, kara önlemleriyle azaltılamazlar. Kirliliği yalnızca kaynağın ortadan kaldırılması azaltabilir.” ifadeleri yer aldı.

Ayrıca, mühimmatların birçoğunun içindeki fitillerin atılmadan önce hiç çıkarılmadığı da anlaşılıyor, bu da patlama risklerinin hala var olduğu anlamına geliyor. Neyse ki, atılan mühimmatların hiçbiri şu ana kadar patlamadı.

Çözüm bulmak için neden yarışma başlatıldı?

Kısacası, İsviçre yetkililerinin şu ana kadar sorunu çözme girişimlerinde bir dizi engelle karşılaşmaları nedeniyle fikirleri tükendi.

2005 yılında dökülen mühimmatların oluşturduğu risklere ilişkin değerlendirme yapan uzmanlar, “O dönemde mühimmat geri kazanımı için önerilen tüm çözümler, büyük çamur türbülansına ve gölün hassas ekosistemi için yüksek risklere yol açacaktır” sonucuna varmıştı.

İsviçre’deki göllerde su yüzeyinin altındaki görüşün zayıf olması ve patlama riski, ilerlemeyi daha da zorlaştırdı.

Armasuisse, bazı mühimmat parçalarının manyetik olmayan bakır, pirinç veya alüminyumdan yapıldığını, bu nedenle yerlerinin tespit edilmesinin zor olduğunu belirtiyor.

Armasuisse, “Gönderilen başvuruların hemen uygulamaya konulması planlanmıyor ancak daha fazla açıklama yapılması veya araştırma projelerinin başlatılması için temel oluşturabilir” dedi.

Başvuruların son tarihi Şubat 2025 olarak belirlendi. Kazanan veya kazananların duyurulması Nisan ayında yapılacak.