ABD ve Çin’in ‘Tayvan anlaşması’ var mı?

ABD Başkanı Joe Biden’ın “Tayvan anlaşması” iddiası, Pekin Tayvan’a askeri baskıyı artırırken kafa karışıklığına yol açıyor.

Wall Street Journal’a göre, ABD kuvvetleri bir yıldan fazla bir süredir Tayvan askerlerini gizlice eğitiyor. [File: Sam Yeh/ AFP]

Taipei Tayvan – ABD ve Çin, Tayvan’ın siyasi statüsü konusunda bir anlaşmaya varıyor mu?

Soru, Salı günü ABD Başkanı Joe Biden gazetecilere kendisinin ve Çinli mevkidaşı Xi Jinping’in “Tayvan anlaşmasına uymayı” kabul ettiğini ve dünyanın dört bir yanından pek çok kişinin kafasını kaşıdığını söylediğinde gündeme geldi.

Biden, Beyaz Saray’da bir muhabirin Tayvan Boğazı’ndaki artan gerilimle ilgili sorusuna yanıt olarak bu açıklamayı yaptı ve Pekin, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluş kutlamaları sırasında art arda dört gün boyunca Tayvan’a 149’dan fazla askeri uçak gönderdi.

Sadece Pazartesi günü, Tayvan Hava Savunma Tanımlama Bölgesine (ADIZ) rekor sayıda 56 savaş uçağı gönderdi ve Tayvan hava kuvvetlerini karşılık olarak jetlerini karıştırmaya zorladı.

Çin’in kışkırtıcı eylemleri sorulduğunda Biden gazetecilere verdiği demeçte, “Xi ile Tayvan hakkında konuştum” dedi. “Tayvan anlaşmasına uyacağımızı kabul ediyoruz. İşte buradayız. Anlaşmaya uymaktan başka bir şey yapmaması gerektiğini açıkça belirttik.”

ABD başkanının 9 Eylül’de Xi ile yaptığı 90 dakikalık bir görüşmeye atıfta bulunduğu ortaya çıktı. Ve sözleri korkuları yatıştırmaya yönelik görünse de, sadece kafa karışıklığına neden oldu.

Çünkü Pekin ile Washington arasında Tayvan konusunda resmi bir anlaşma yok.

Resmen Çin Cumhuriyeti (ROC) olarak bilinen Tayvan, Çin anakarasının kıyılarından yaklaşık 161 kilometre (100 mil) uzaklıkta bulunan, kendi kendini yöneten bir adadır. Ayrı bir hükümeti ve ordusu olan bir demokrasidir. Ancak fiili bağımsızlığına rağmen, çoğu ülke Çin’in bölge üzerindeki iddiaları nedeniyle Tayvan’ı ayrı bir devlet olarak görmüyor.

Bir zamanlar Çin İmparatorluğu’nun durgun sularından biri olan Tayvan, Dünya Savaşları sırasında Japonlar tarafından sömürgeleştirildi. 1949’da Çinli milliyetçiler, Pekin’deki hükümetiyle Çin Halk Cumhuriyeti’ni (ÇHC) kuran komünistlere karşı kanlı bir iç savaşı kaybettikten sonra oraya kaçtılar.

Taipei’de, milliyetçilerin ÇC hükümeti tüm Çin’i temsil ettiğini iddia etmeye devam etti ve hatta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde bir koltuk sahibi oldu. Ancak 1971’den itibaren, çoğu ülke – ABD dahil – Pekin’deki ÇHC lehine Taipei’deki ÇHC’nin diplomatik olarak tanınmasından vazgeçmeye başladı.

Bu tarihi anlaşmazlık, Pekin’in çok abartılan “Tek Çin” ilkesinin merkezinde yer alıyor.

Pekin, Tayvan’ın resmi olarak bağımsızlığını ilan etmesi halinde defalarca güç kullanmakla tehdit ederken, Tayvan’ı anakara Çin ile yeniden birleştirmeyi bir miras meselesi olarak gören Xi’nin yönetimindeki kılıç sallantıları arttı.

Topyekün bir çatışma korkusu şimdi büyüyor.

Tayvanlı savunma yetkilileri, Pekin’in 2025 yılına kadar tam ölçekli bir Tayvan işgali başlatma yeteneğine sahip olabileceğini söylüyor.

Harvard’ın ABD’deki Fairbanks Merkezi’nde doktora sonrası araştırmacı olan Lev Nachman, Biden yönetiminin Tayvan Boğazı’ndaki gerilimi ciddiye aldığını söyledi. Ancak bir Tayvan anlaşmasına atıfta bulunurken, ABD başkanının muhtemelen yanlış konuştuğunu söyledi.

Nachman, “Kafa karışıklığı, Tayvan ile ilgili herhangi bir konuda herhangi bir anlaşma bir yana, ‘Tayvan anlaşması’ diye bir şeyin olmamasıdır” dedi. Ancak, “gerçekten olması gereken bir zamanda dilin tam anlamıyla kesin olmadığını görmek sinir bozucu” diye ekledi.

‘Stratejik belirsizlik’

Bu, Biden’ın ABD’nin Tayvan’a yönelik politikası hakkında ikinci kez kafa karışıklığına neden olduğunu gösteriyor.

Mart ayında, Afganistan’dan asker çekme kararının ardından ABD’nin Asya Pasifik’teki müttefiklerine taahhüdü sorulduğunda, Biden, Çin’den saldırıya uğrarsa ABD’nin Tayvan’ı savunacağını öne sürdü.

“Onlar… o adada veya Güney Kore’de yaşadıkları bir iç savaşa değil, aslında kötü adamları tutmaya çalışan bir birlik hükümetine sahip oldukları bir anlaşmaya dayanarak anlaşma yaptığımız varlıklar. Onlara kötü şeyler yapmaktan” dedi.

“Her türlü sözü verdik, tuttuk. 5. maddeye kutsal bir taahhütte bulunduk, eğer gerçekten birileri NATO müttefiklerimizi işgal ederse veya ona karşı harekete geçerse, karşılık veririz. Japonya ile aynı, Güney Kore ile aynı, Tayvan ile aynı. Bunun hakkında konuşmak bile kıyaslanamaz.”

Beyaz Saray yetkilileri daha sonra ABD’nin Güney Kore ve Japonya ile olmasına rağmen Tayvan ile resmi bir savunma anlaşması olmadığını açıklığa kavuşturmak zorunda kaldı.

ABD’nin sahip olduğu şey, bir “stratejik belirsizlik” politikası ve 1979 tarihli Tayvan İlişkileri Yasası.

Washington’un ÇHC lehine ÇHC’yi diplomatik olarak tanımasını geri çekmesinin ardından kabul edilen yasa, yine de ABD’yi “Amerika Birleşik Devletleri halkı ile Amerika Birleşik Devletleri halkı arasındaki kapsamlı, yakın ve dostane ticari, kültürel ve diğer ilişkileri korumak ve geliştirmekle” yükümlü kılıyor. Tayvan halkı”.

ABD’nin ÇHC ile diplomatik ilişki kurma kararının “Tayvan’ın geleceğinin barışçıl yollarla belirleneceği beklentisine dayandığını” ve ABD’nin Tayvan’ın geleceğini “barışçıl yollar dışında” belirlemek için her türlü çabayı değerlendireceğini belirtiyor. boykotlar veya ambargolar da dahil olmak üzere” Batı Pasifik bölgesinin barış ve güvenliğine yönelik bir tehdit.

Mevzuat ayrıca ABD’yi “Tayvan’ın yeterli bir kendini savunma kapasitesini sürdürmesini sağlamak için gerekli olabilecek miktarda bu tür savunma eşyalarını ve savunma hizmetlerini Tayvan’a sağlamakla” yükümlü kılıyor.

Çin, Tayvan ve ABD’yi içeren ilişkilerin karmaşık diplomatik dansında, en küçük eylem veya kelime seçimi bile önemli anlamlar taşıyabilir.

Pekin ve Washington için farklı anlamlar ifade eden ‘Tek Çin’i ele alalım.

Birincisi için sadece ‘Tek Çin’ var ve bu Pekin tarafından yönetiliyor – Tayvan’ın bağımsız bir devlet değil, sadece anakaranın bir eyaleti olduğu iddialarının bahanesi.

Ancak ABD için ‘Tek Çin’ daha belirsizdir.

Boğazlar arası ilişkiler uzmanı ve Arlington merkezli düşünce kuruluşunda ikamet etmeyen Jessica Drun, “Bizim “Tek Çin” politikamız, Pekin’in ısrarına rağmen, Pekin’in “Tek Çin” İlkesi *değildir”, dedi. Project 49 Enstitüsü, bu hafta Twitter’da yazdı. “ABD’nin resmi pozisyonu, Tayvan’ın statüsünün belirsiz olduğu yönünde.”

Bir Çin ve Bir Çin

Tayvan İlişkileri Yasası kabul edildikten sonra, ABD iki hükümet arasındaki üst düzey teması yasakladı ve Tayvan’a desteğini periyodik silah satışlarıyla sınırladı.

Ancak son yıllarda Çin ile gerginlik arttıkça, eski Başkan Donald Trump yönetimi Tayvan’a desteği artırdı, yalnızca 2020’de yaklaşık 5,1 milyar dolarlık silah satışını onayladı ve Taipei’ye üst düzey resmi ziyaretlere izin verdi.

Biden yönetimi, Trump dönemi politikasını sürdürdü ve hızlandırdı.

Wall Street Journal Perşembe günü, yaklaşık iki düzine ABD askeri üyesinin Tayvan’ın kara ve deniz kuvvetlerini “en az bir yıldır” eğittiğini bildirdi.

Pentagon, haberi ne doğruladı ne de yalanladı.

Pentagon Sözcüsü John Supple yaptığı açıklamada, “Tayvan’a olan desteğimiz ve savunma ilişkimiz, Çin Halk Cumhuriyeti’nin oluşturduğu mevcut tehdide karşı uyumlu olmaya devam ediyor” dedi.

Bu arada ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price Perşembe günü gazetecilere verdiği demeçte, ABD’nin Tayvan taahhüdünün “kaya gibi sağlam” olduğunu söyledi.

Birçok yorumcu, adaya Çin tarafından saldırıya uğrarsa, herhangi bir anlaşmada resmi olarak açıklanmasa bile ABD’nin Tayvan’ı otomatik olarak savunacağını varsayıyor.

Las Vegas’taki Nevada Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi yardımcı doçenti olan Austin Wang, Tayvan’daki insanların Biden’ın “Tayvan anlaşması” konusundaki sözlerine, onları destekleyen iktidardaki Demokratik İlerleme Partisi’ne (DPP) yönelik siyasi eğilimlerine bağlı olarak bölünmüş göründüklerini söyledi. Çin’den farklı bir Tayvan vizyonu veya daha Çin dostu Kuomintang (KMT).

KMT, Çin ile daha yakın ekonomik bağları güçlendirmesiyle bilinir ve Tayvan’daki büyük ticari çıkarlar tarafından desteklenir. Bununla birlikte, KMT’nin daha muhafazakar grupları, bu görüş şu anda ana akım Tayvan toplumu ile çelişmesine rağmen, birleşme çağrısında bulunmaya devam ediyor.

Wang, DPP yanlısı destekçilerin Biden’dan rahatsızlık duymadığını, merkeze veya KMT’ye doğru eğilenlerin ABD başkanının Tayvan’a yönelik niyetlerine daha şüpheci yaklaştığını söyledi.

“Biden’ın ‘Tayvan anlaşmasının’ Tayvan’ın sadece satranç tahtasındaki bir satranç taşı olduğunun bir başka kanıtı olduğunu düşünüyorlar, bu da anlaşmanın yalnızca Xi ve Biden arasında yapıldığı için Tayvan’ın kendi geleceği hakkında hiçbir söz hakkı olmadığını gösteriyor” dedi.

“Dahası Biden, Xi ile görüşmesinin geçen ay gerçekleştiğini, ancak Tayvan halkının tümü bu hafta saldırılarda keskin bir artışa tanık olduğunu belirtti. Dolayısıyla, görüşmenin Tayvan Boğazı’nın istikrarı üzerinde olumsuz olmasa da hiçbir etkisi yok gibi görünüyor.”

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here